ArtykulyZmiany klimatu

Kryzys klimatyczny na Syberii

Przeciągające się upały na Syberii są bez wątpienia niepokojące. Nietypowe temperatury – skutek antropogenicznych emisji CO2 – przyczyniły się do wybuchów pożarów tajgi, awarii elektrowni w Norylsku czy plagi gąsienic ćmy atakującej drzewa. To nie pierwszy rok z tak wysokimi temperaturami. Także rok temu Syberia z powodu wysokich temperatur doświadczyła gigantycznych pożarów tajgi i tundry.

Upały występujące na Syberii podbiją średnią globalną temperaturę i także z tego powodu obecny rok ma duże szanse zapisać się jako rekordowo ciepły. Warto przy tym zwrócić uwagę, że chwilowy spadek emisji CO2 związany z epidemią COVID-19 nie wpływa istotnie na ocieplanie się klimatu. Spadek ilości spalanych paliw kopalnych i związany z nim spadek emisji aerozoli może nawet wzmocnić globalne ocieplenie ze względu na to, że atmosfera staje się bardziej przejrzysta i więcej energii słonecznej dociera do powierzchni Ziemi.

Rys. 1 Odchylenia temperatur od średniej 1981-2020 w maju 2020 roku. NOAA

Temperatury w regionach polarnych rosną najszybciej, ponieważ topnieje czapa polarna w Arktyce, w wyniku czego zmienia się albedo powierzchniowe. Przekłada się to na wzrost temperatur powierzchni oceanu, a tym samym atmosfery nad nim. Do tego dochodzą takie czynniki jak dostarczanie większej niż kiedyś ilości ciepła przez prądy morskie z Pacyfiku i Oceanu Atlantyckiego, oraz zmiany we wzorcach prądu strumieniowego.

Wysokie temperatury na Syberii przyniosły nowe rekordy ciepła, m.in. w Wierchojańsku leżącym w Jakucji za kołem polarnym. Fala upałów spowodowała, że przez kilka dni padały rekordy temperatur. Największy upał wystąpił jak do tej pory 20 czerwca – 38oC, co jest najwyższą temperaturą odnotowaną kiedykolwiek poza kręgiem polarnym! Już w maju notowano nadzwyczaj wysokie temperatury, jak w Chatandze na południu półwyspu Tajmyr, 500 km za kołem polarnym – 22 maja temperatura wzrosła do 25oC, choć zwykle o tej porze roku jest tam wciąż około zera.

Według europejskiej instytucji meteorologicznej Copernicus Climate Change Service (C3S) średnia temperatura w maju w zachodniej części Syberii była o 10oC wyższa niż zwykle. Martin Stendel z Duńskiego Instytutu Meteorologicznego powiedział, że takie temperatury w maju obserwowane w północno-zachodniej Syberii prawdopodobnie miałyby miejsce w normalnych warunkach, czyli bez antropogenicznego globalnego ocieplenia, jedynie raz na 100 000 lat.

Freja Vamborg, badaczka klimatu w C3S, powiedziała: „To niewątpliwie alarmujący znak, ale na Syberii nie tylko maj był niezwykle ciepły. Przez całą zimę i wiosnę powtarzały się okresy wyższych od przeciętnych temperatur powietrza.”

Chociaż globalne ocieplenie jest globalne, to nie zachodzi ono równomiernie. Zachodnia część Syberii wyróżnia się jako region wykazujący większą tendencję do wzrostu temperatur, dodatkowo z większymi jej wahaniami. Tak więc do pewnego stopnia duże odchylenia temperaturowe nie są niespodziewane. Niezwykłe jest jednak to, jak długo utrzymywały się wyższe niż zwykle wartości.

Marina Makarova, główna meteorolożka z rosyjskiej służby meteorologicznej Rosgidromet, powiedziała: „Ta zima na Syberii była najgorętszą w historii pomiarów, prowadzonych od 130 lat. Średnie temperatury były o 6oC wyższe od sezonowych norm.”

W grudniu zeszłego roku prezydent Rosji Władimir Putin skomentował poprzednie upały: „Niektóre z naszych miast zostały zbudowane na północ od koła podbiegunowego, na wiecznej zmarzlinie. Jeśli zacznie się ona topić, można sobie wyobrazić, jakie będą tego konsekwencje. To bardzo poważne.” Więcej na ten temat w artykule Syberyjskie rzeki w kolorze rdzy. Z elektrowni w Norylsku wyciekły tysiące ton paliwa.

Rys. 2 Syberyjska ćma jedwabna. Mt.gov

Tej wiosny, podobnie jak wcześniej, pożary tajgi objęły setki tysięcy hektarów. Winne są nie tylko zmiany klimatu, ale też rolnicy, którzy wypalają łąki, co często przenosi ogień na okoliczny las. Potem dochodzi połączenie wysokich temperatur i silnych wiatrów, przez co pożary często wymykają się spod kontroli.

Ocieplenie na Syberii zmienia też ekosystem. Rój syberyjskiej ćmy jedwabnej, której larwy pożerają drzewa iglaste, w warunkach rosnących temperatur szybko się rozrósł. „Nigdy w całej mojej długiej karierze nie widziałem tak ogromnych i szybko nierozprzestrzeniających się rojów ćmy”, powiedział dla AFP Władimir Żołdatow, ekspert od tych owadów. Ostrzegał przed „tragicznymi konsekwencjami” dla tajgi, atakowanej przez larwy ćmy zjadające igły syberyjskich drzew i czyniącymi je bardziej podatnymi na pożary.

Hubert Bułgajewski na podstawie: Climate crisis: alarm at record-breaking heatwave in Siberia

Podobne wpisy

Więcej w Artykuly