Ekspansja rolnictwa w Amazonii grozi uruchomieniem sprzężenia zwrotnego, które doprowadzi do załamania produkcji rolnej.
Brazylia jest pod presją zwiększania produkcji rolnej, jednak scenariusz dalszej wycinki lasów Amazonii pod tereny uprawne wcale nie będzie korzystny dla rolnictwa – naukowcy nie widzą wygranych, bo proces wylesiania może doprowadzić do przejścia klimatu w suchy i gorący stan i załamania plonów.
Prowadzony przez nas proces zastępowania lasów polami i infrastrukturą może prowadzić do daleko idących zmian w środowisku. Las deszczowy Amazonii ciągnie się tysiące kilometrów w głąb lądu. Przy tym same sobie zapewnia odpowiednio wysoką ilość opadów, nawet daleko od oceanu. Więcej wilgoci wyparowuje z kilometra kwadratowego lasów deszczowych, niż z kilometra kwadratowego oceanu. Woda znad oceanu opada na las, wyparowuje, opada ponownie kawałek dalej i znowu wyparowuje. To czyni powietrze nad ziemią bardzo wilgotnym nawet tysiące kilometrów od brzegu oceanu.
Wilgotne powietrze znad oceanu las sam transportuje tysiące kilometrów w głąb lądu
Co się jednak stanie, gdy wytniemy znaczącą część lasów, szczególnie te na wybrzeżu? Mechanizm transportu wody w głąb lądu przez rośliny może przestać działać i przełączyć cały klimat z fazy mokrej do suchej, powodując drastyczny spadek opadów w Amazonii, która może zamienić się w sawannę.
Wycięcie lasów na wybrzeżu może doprowadzić do wyłączenia mechanizmu transportu wody w głąb lądu
Dodajmy do tego możliwy wzrost temperatury, z którym będzie związane szybsze wysychanie gleby i nie powinno nas dziwić, że klimatolodzy prognozują poważne problemy czekające lasy deszczowe Amazonii. Według przewidywań Hadley Met Office z 2009 roku, ocieplenie o 2,2°C zabije od 20 do 40 procent lasów Amazonii, a wzrost temperatury o 4°C spowoduje wymarcie 85 procent jej lasu deszczowego. W tym ostatnim przypadku, jak zauważają naukowcy „lasy w znanej nam formie zupełnie zanikną”, a „zmiany te będą już nieodwracalne”.
Opublikowane ostatnio w Environmental Research Letters badania pokazują, że wielkoskalowa ekspansja rolnictwa kosztem lasu może doprowadzić do utraty blisko 2/3 biomasy Amazonii już w ciągu półwiecza. Następstwa tego scenariusza dla klimatu i samego rolnictwa mogą być katastrofalne.
Wycięcie znaczącej części lasu spowoduje uruchomienie sprzężeń klimatycznych, które doprowadzą do wysuszenia i ocieplenia klimatu, co z kolei zmniejszy produktywność pól i pastwisk, powodując, że plony nie wzrosną proporcjonalnie do areału, a mogą nawet zmniejszyć się w liczbach bezwzględnych – co oznacza, że wycięcie lasu pod uprawy i pastwiska wcale nie pozwoli pozyskać więcej żywności, lecz mniej.
Naukowcy przeprowadzili symulacje plonów w dwóch różnych scenariuszach: „biznes-jak-zwykle” (kontynuacja obecnej polityki wylesiania, bez tworzenia nowych obszarów chronionych) oraz „realizacja planów rządowych” (wdrożenie istniejącej legislacji w zakresie ochrony lasów).
Rezultaty symulacji są szokujące: w scenariuszu „biznes-jak-zwykle” wzrost temperatur i spadek opadów powoduje spadek plonów soi o 28 procent, a produktywności pastwisk o 34 procent. W scenariuszu „realizacji planów rządowych” spadek jest mniejszy – jest to odpowiednio 24 procent i 30 procent.
Tak mała różnica w następstwach obu scenariuszy postępowania oznacza, że obecna polityka rządowa jest zupełnie niewystarczająca i jeśli chcemy zapobiec załamaniu się produkcji roślinnej w Amazonii, powinniśmy uchwalić znacznie ostrzejsze regulacje ochrony środowiska i pilnować ich przestrzegania znacznie efektywniej.
Według analizy kombinacja wylesiania i zmiany klimatu, doprowadzi do uruchomienia pętli sprzężenia zwrotnego, której skutkiem będzie spadek produktywności ekosystemów Amazonii, prowadzący do spadku biomasy o 65 procent – już w latach 2041-2060.
Cały wielki projekt wycinania lasu pod uprawy i pastwiska skończy się totalną katastrofą. Jak piszą naukowcy: „całkowita produkcja rolna może wzrosnąć znacznie mniej, niż wynikałoby to ekspansji areału terenów rolnych, a nawet w rezultacie zadziałania klimatycznych sprzężeń zwrotnych może spaść.”
Klimatyczne sprzężenia zwrotne, często ignorowane we wcześniejszych badaniach, prowadzą do spadku opadów, które spowodują, że ekspansja rolnictwa w Amazonii sama doprowadzi do swojego zniszczenia: im więcej będzie terenów rolnych, tym mniej będą one produktywne.
Główny autor badania, L. Oliveira, podsumował wyniki badań: „Z początku byliśmy zainteresowani oszacowaniem wartości usług środowiskowych świadczonych przez Amazonię i ich zastąpieniem produkcją rolną. Spodziewaliśmy się porównywalnych wartości, jakiejś kompensacji, jednak uzyskane wyniki zaskoczyły nas – znaczące wylesienie będzie scenariuszem, w którym nie będzie wygranych – utrata usług środowiskowych lasu nie zostanie skompensowana wzrostem produkcji rolnej.”
„Okazuje się, że ekspansja rolnictwa w Amazonii może mieć swoje granice. Dopóki nie zostaną przekroczone, nie będzie poważnych konsekwencji gospodarczych. Jednak po ich przekroczeniu, sprzężenia zwrotne doprowadzą do znaczących strat w samej produkcji rolnej.”
Tłumaczenie na podst. The Daily Climate
Czytaj więcej: Wielkie kłopoty wielkiej puszczy
