Według Green Recovery Tracker ostatnia znana wersja polskiego Krajowego Planu Odbudowy zawiera 28% zielonych inwestycji – znacznie poniżej 37%, które w ramach wdrażania Europejskiego Zielonego Ładu oczekuje Komisja Europejska. Martwi to tym bardziej, że korzyści płynące z innego podejścia byłyby zdaniem ekspertów o wiele większe.
Uniwersytet Oksfordzki: Nie ma przyszłości dla węgla w Polsce
Nowy raport Economic Recovery Project koncentruje się na trzech krajach, które wciąż wydobywają dużo węgla – Chinach, Indiach i Polsce. „Podczas gdy Polska miała korzyści z wydobycia i produkcji energii elektrycznej z węgla w XX w., rosnące koszty wydobycia i szybko malejące zyski oznaczają, że w kraju nie ma już dla niego przyszłości” – piszą autorzy raportu z Uniwersytetu Oksfordzkiego i Vivid Economics.
Nowe miejsca pracy, mniejsze emisje
Eksperci modelują i pokazują w raporcie, w jaki sposób bardziej ekologiczne środki (w szczególności zalesianie i zwiększanie efektywności energetycznej budynków) mogą przełożyć się na lepsze wyniki gospodarcze. I tak, jeśli Polska wykorzystałaby dodatkowe 1,75 miliarda dolarów z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji na zielone inicjatywy, można byłoby stworzyć 46 000 nowych miejsc pracy. Spośród analizowanych możliwości najwięcej miejsc pracy dałyby zrównoważone zalesianie, a dalej efektywność energetyczna w przemyśle i energetyka wiatrowa.
Inne korzyści to zredukowanie emisji CO2 o 2 miliony ton rocznie (0,7% krajowych emisji). W konsekwencji dałoby to nie tylko mniej emisyjną gospodarkę, ale i czystsze powietrze, co pozwoliłoby na ograniczenie liczby przedwczesnych zgonów.
Co radzą eksperci?
Raport wskazuje również pięć priorytetów inwestycyjnych z myślą o zielonej gospodarce. To:
- Termomodernizacja budynków. Zielone modernizacje skierowane do osób o niskich dochodach uznawane są za jedne z najskuteczniejszych narzędzi. Instalacja paneli fotowoltaicznych na dachach, jak również wymiana opartych na węglu systemów ogrzewania i gotowania, mogłyby szybko stworzyć miejsca pracy. Poprawiłoby to również jakość powietrza w pomieszczeniach, co byłoby korzystne dla zdrowia.
- Inwestycje w pojazdy elektryczne. Polska dokonała już pewnych inwestycji w elektryfikację pojazdów poprzez produkcję krajową. Dalszy rozwój może być kluczowym czynnikiem przyszłego wzrostu. Inwestycje w elektryczny transport publiczny mogłyby również pomóc w rozwiązaniu problemu zanieczyszczenia powietrza i zwiększyć dostępność dla osób, które dziś do komunikacji zbiorowej mają za daleko.
- Inwestycje w odnawialne źródła energii. Jest oczywiste, że niegdyś kwitnący przemysł węglowy w Polsce gwałtownie podupada, a konieczne przejście na energię odnawialną może potencjalnie stworzyć wiele trwałych miejsc pracy, zarówno w perspektywie krótko-, jak i długoterminowej. Z odnowionymi ambicji w zakresie produkcji i użytkowania pojazdów elektrycznych, rozwój energetyki słonecznej i wiatrowej będzie miał kluczowe znaczenie dla zaspokojenia zwiększonego zapotrzebowania na energię elektryczną.
- Inwestycje w naturę i tereny zielone. Inwestycje w ponowne zalesianie w całym kraju mogą być potężnym generatorem nowych miejsc pracy, przy jednoczesnym zmniejszeniu zanieczyszczenia powietrza i zwiększeniu odporności na zmianę klimatu. Istniejące programy zalesiania można wzmocnić, aby przyspieszyć ten proces, choć priorytetem musi być różnorodność biologiczna.
- Programy przekwalifikowania pracowników. Polska stoi w obliczu ogromnej zmiany struktury gospodarki, a luka między obecnymi umiejętnościami a tymi, które są wymagane w rozwijających się zielonych gałęziach przemysłu może stanowić barierę dla przyszłego wzrostu. Szeroko zakrojony program szkoleń będzie konieczny, aby sprostać zapotrzebowaniu na nowe kwalifikacje i jednocześnie zadbać o pracę dla osób o niskich kwalifikacjach. Dotyczy to zwłaszcza regionów z wieloma miejscami pracy w sektorze paliw kopalnych.
Raport zachęca również Polskę do przyciągania inwestycji prywatnych, współfinansowania projektów z samorządami lokalnymi i regionalnymi oraz ustanowienia celu zerowych emisji netto.
„Zaleca się również powołanie specjalnej grupy zadaniowej do spraw koordynacji działań na rzecz zielonego ożywienia gospodarczego” – dodają autorzy.
Obecne programy są niewystarczające
„Obecnie istniejące programy inwestycyjne, takie jak np. Czyste Powietrze, nie wystarczą do osiągnięcia strategicznych celów polityki klimatycznej na 2030 r., określonych przez najnowsze regulacje unijne, w szczególności pakiet »Fit for 55«.” – komentuje Zofia Wetmańska z think tanku WiseEuropa. I dodaje, że w związku z tym korzyści wynikające z zielonej odbudowy, o których piszą autorzy raportu, będą zależały przede wszystkim od tego, czy przy wdrażaniu KPO Polska porzuci model „Biznes-jak-zwykle”.
Szymon Bujalski
