Plastikowe butelki na wodę coraz częściej krzyczą do nas, że są z recyklingu. Organizacje pozarządowe przekonują, że to greenwashing. Dlatego największych producentów postanowiły zaskarżyć.
Organizacje konsumenckie i zajmujące się ochroną środowiska postanowiły podjąć działania prawne przeciwko Coca-Cola, Nestlé i Danone. Koncernom tym zarzucają greenwashing, czyli „ekologiczną ściemę”, w sprawie recyklingu plastikowych butelek.
Na liście znalazły się też polskie marki, takie jak Nałęczowianka czy Żywiec Zdrój, które należą do Nestlé i Danone.
Plastikowe butelki Nałęczowianki. Autor: Szymon Bujalski.
Międzynarodowe organizacje na problem greenwashingu wskazują w tzw. zewnętrznym ostrzeżeniu do Komisji Europejskiej i unijnych organów konsumenckich. W wysłanym stanowisku tłumaczą, że informacje na butelkach, takie jak „100% z recyklingu” czy „w 100% do recyklingu”, mogą wprowadzać w błąd. Bo sugerują, że używanie jednorazowych plastikowych butelek może być przyjazne lub neutralne dla środowiska, a tak nie jest. Z tego samego powodu za „ekościemę” uznano też zielone motywy wizualne umieszczane na opakowaniach.
100% recyklingu to fikcja
Butelki z napisem „100% z recyklingu” nigdy nie są wykonane w całości z plastiku pochodzącego z recyklingu. W całym procesie właściwości tworzyw sztucznych stale się pogarszają, co uniemożliwia ich „nieskończone” przetwarzanie. Dlatego konieczne jest dodawanie nowego surowca.
Co więcej, globalnie tylko 9% wyprodukowanego do tej pory plastiku poddano recyklingowi. Jego produkcja zgodnie z prognozami ma zaś ulec potrojeniu do 2060 r. Wyraźnie widać więc, że recykling nie jest w stanie rozwiązać kryzysu związanego z zanieczyszczeniem plastikiem – konieczne jest po prostu zmniejszenie jego wykorzystywania.
– W Europie wykorzystywanie zużytych butelek plastikowych do produkcji nowych nie jest tak powszechne, jak sugerują przekazy marketingowe firm. Osiągnięcie „100%” wskaźnika recyklingu butelek nie jest technicznie możliwe. Co więcej, nawet butelki wykonane z plastiku z recyklingu są szkodliwe dla ludzi i planety – tłumaczy Kamila Drzewicka, prawniczka z fundacji ClientEarth, która wspiera skargę organizacji konsumenckich.
To się opłaca (biznesowi)
– Oczywiście tam, gdzie zużyte opakowania można poddać recyklingowi, konsumenci powinni to robić. Recykling jest mniej szkodliwy niż inne metody utylizacji odpadów, takie jak spalanie lub składowanie. Ważne jest jednak, aby firmy nie przedstawiały recyklingu jako panaceum na kryzys zanieczyszczenia plastikiem – zamiast tego muszą ograniczać jego stosowanie – dodaje Drzewicka.
Ale dla firm obecny model biznesowy po prostu się opłaca. Tylko w 2021 r. globalne przychody z wody butelkowanej w Europie wyniosły 66 miliardów dolarów. Zdaniem skarżących przedstawianie plastikowych butelek jako ekologiczne jest więc nie tylko wprowadzaniem w błąd, ale i odwracaniem uwagi od pilnej potrzeby ograniczenia produkcji tworzyw sztucznych na świecie.
Potwierdzają to wyniki sondy przeprowadzonej wśród małej grupy konsumentów, które przywołuje Elżbieta Szadzińska, wiceprezeska Krajowej Rady Federacji Konsumentów. Sonda pokazała, że prawie 90% osób widzących butelki z informacjami o butelkach w 100% z lub do recyklingu uwierzyło w tę informację, a tylko 10% uznało ją za greenwashing.
– Zaufanie zostało wzmocnione poprzez wizualizację w kolorze zielonym, która dla konsumentów oznaczała, że kupują produkt przyjazny dla środowiska. W ten sposób konsumenci stali się ofiarami oświadczeń wprowadzających w błąd – mówi Szadzińska.
Nie skład, a infrastruktura
To, czy plastikowa butelka na wodę nadaje się do recyklingu, zależy od lokalnej infrastruktury przetwarzania odpadów, a nie jej składu.
W UE wskaźnik recyklingu plastikowych butelek wynosi około 50%, z czego tylko 30% wykorzystuje się do produkcji nowych butelek.
Pozostała część przeznaczana jest na produkty takie jak tekstylia, które generalnie nie nadają się do recyklingu. I w przypadku których istnieje większe prawdopodobieństwo, że trafią na wysypiska śmieci lub do spalarni, powodując zanieczyszczenie i przyczyniając się do zmiany klimatu (plastikowe butelki to pochodne ropy naftowej).
W Polsce wskaźnik recyklingu wszystkich tworzyw sztucznych wynosi według danych GUS 30%.
