Spryskiwanie lasów pestycydami z samolotów to nie stosowany w szczególnych okolicznościach wyjątek, lecz stała praktyka – alarmują prawnicy. – Obecnie Lasy Państwowe traktują las jak pole uprawne, na którym najważniejsza jest roślina zasadzona przez człowieka – mówi Maja Starosta z organizacji ClientEarth.
Zabiegi agrolotnicze. Pod tym niewiele mówiącym i mocno technicznym pojęciem kryje się praktyka niebezpieczna dla leśnego życia: opryskiwanie pestycydami.
Uwagę na problem w swym najnowszym raporcie zwróciła organizacja ClientEarth – Prawnicy dla Ziemi.
Opryski w lasach – nie wyjątek, a reguła
Zgodnie z przepisami opryskiwanie lasów z powietrza jest co do zasady zabronione. Zabiegi takie mogą być wykonywane tylko w wyjątkowych przypadkach. Z analizy ClientEarth wynika jednak, że dla Lasów Państwowych wyjątek od reguły stał się regułą.
Fundacja po zebraniu danych z Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN) doszła do wniosku, że inspektoraty wydają zgody na opryski niemal „od ręki”. Wiosną 2023 r. wykonano je na terenie przynajmniej 51 nadleśnictw. Aż w 50 z nich znajdują się obszary Natura 2000.
Łącznie w zeszłym roku opryskano przynajmniej 403 711 ha. To obszar prawie osiem razy większy od Warszawy.
Lasy niczym pola
Opryskiwanych obszarów może być jednak dużo więcej, bo ClientEarth otrzymało informacje na temat wydawanych decyzji tylko od 10 z 16 inspektoratów. Reszta ich nie udzieliła.
– Obecnie Lasy Państwowe traktują las jak pole uprawne, na którym najważniejsza jest roślina zasadzona przez człowieka. Jednak lasy to nie pola – to złożone ekosystemy przyrodnicze, w których żyją tysiące gatunków roślin i zwierząt. W celu ich ochrony utworzono m.in. obszary Natura 2000, a nawet tam Lasy Państwowe stosują pestycydy rozpylane z powietrza – komentuje Maja Starosta, prawniczka organizacji specjalizująca się w ochronie przyrody.
Cierpi cały las
Lasy Państwowe do oprysków z powietrza stosują głównie insektycydy. „Jest to grupa pestycydów o największej toksyczności dla zwierząt, a głównym problemem z nimi związanym jest ich nieselektywność” – informuje ClientEarth.
I zaznacza, że oprysk korony drzewa zagraża wszystkim żyjącym w niej zwierzętom – nie tylko tym, które środek ma za zadanie zwalczać. – Przygotowując naszą analizę, rozmawialiśmy z toksykologami. Mówią wprost: jeżeli rozpylimy w lesie insektycyd, który zabija tzw. szkodnika, na przykład gąsienice barczatki sosnówki, to zniszczymy też gąsienice innych owadów, które nie są już szkodnikami – opowiada Starosta.
Takie praktyki sprawiają też, że spada ilość pożywienia dostępnego dla ptaków. Jest to szczególnie niebezpieczne w okresie lęgowym, kiedy młode ptaki potrzebują pokarmu. Tymczasem opryski wykonuje się właśnie w tym czasie – od kwietnia do czerwca. A w wybranych nadleśnictwach, które przeprowadzały takie zabiegi, obszary specjalnej ochrony ptaków stanowiły nawet ponad 80% ich powierzchni.
Co więcej, środki chemiczne stosowane przez Lasy Państwowe podczas oprysków to m.in. neonikotynoidy. Uważane są one za jeden z głównych czynników spadku liczebności zapylaczy, takich jak pszczoły czy trzmiele.
Potrzebne zmiany
Wojewódzkie inspektoraty przed wydaniem decyzji zatwierdzającej plan zabiegów agrolotniczych w lasach nie rozważają potencjalnego oddziaływania ani na obszary Natura 2000, ani na żadne inne.
– Przed wydaniem zgody na opryski z powietrza, odpowiednie jednostki powinny zawsze oceniać wpływ oprysków na obszary chronione. Niestety, obecnie to się nie dzieje – mówi Starosta. Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi zaapelowała więc do Ministra Rolnictwa o lepszą kontrolę nad tą praktyką i zmianę przepisów, aby skuteczniej chronić przyrodę.
W piśmie przekazanym ministrowi Czesławowi Siekierskiemu apeluje też m.in. o wprowadzenie obowiązku publikacji wniosków o zatwierdzenie oprysków oraz ewentualnych decyzji o ich zaakceptowaniu. Prawnicy chcą też określenie jasnych kryteriów uzasadnienia konieczności wykonania zabiegów z zastosowaniem środka ochrony roślin.
