Topnienie lodowców to bardzo czuły wskaźnik zmian temperatury, a co za tym idzie – zmian klimatu.
W stałych warunkach klimatycznych lodowce pozostają w stanie równowagi, ani znacząco nie rosną, ani nie maleją.
Lodowiec 
narasta u góry dzięki opadom. Gdy grubość nagromadzonego lodu przekroczy pewną krytyczną wartość (kilkanaście, kilkadziesiąt metrów), to wywierane przez niego ciśnienie sprawia, że staje się on plastyczny i zaczyna płynąć. Tarcie między lodowcem a podłożem oraz ciepło geotermalne Ziemi zwiększa ilość wody między lodowcem a podłożem, co działa jak smar. Jęzor lodowcowy kończy się bramą lodowcową, z której wypływają wody z topniejącego lodu. W zależności od tempa przyrastania i roztapiania się lodowca przyrasta on lub zanika.
Wzrost temperatury powoduje topnienie i cofanie się lodowców. Masa lodowców i ich bezwładność termiczna są duże, topnienie lodowców jest więc zjawiskiem powolnym, potrzeba wielu lat, żeby zmiany stały się ewidentne. Okazuje się, że obecna skala zmian, kiedy ocieplaniu klimatu dopiero się rozpoczyna, jest porażająca. Na zdjęciach znajduje się szereg obrazów tych samych miejsc dzisiaj i kilkadziesiąt lat temu. Tam, gdzie wcześniej był lodowiec, nierzadko kilkudziesięciometrowej grubości, dziś widać jeziora lub gołą skałę…
Przyjrzyjmy się lodowcom z różnych rejonów świata, zestawione parami zdjęcia są robione z tego samego miejsca i o tej samej porze roku. Tutaj podamy tylko kilka przykładów, resztę można zobaczyć w galerii.
Ameryka Północna (w tym Alaska)
Lodowiec Muir , od roku 1941 do 2004 cofnął się o ponad 12 kilometrów i zmniejszył grubość o ponad 800 metrów.
Zamiast lodowca mamy łąkę. Źródło: globalwarmingart .
Ten lodowiec już przestał istnieć… Źródło: globalwarmingart .
Opuśćmy Alaskę i przenieśmy się na południe.
Sławny, położony w USA Park Narodowy Glacier, znika w oczach. Liczba lodowców spadła ze 150 w 1850 roku do zaledwie 27 obecnie.
Dzięki poniższej animacji można zaobserwować zmiany w pokrywie lodowej i piętrach roślinności w Parku Narodowym Glacier w okresie 1850-2100. Kadry do 2000 roku obrazują zmiany historyczne, późniejsze kadry są symulacją związaną z przewidywanymi zmianami klimatu.
Przewiduje się, że za kilkadziesiąt lat w parku lodowców nie pozostanie ani jeden lodowiec…
Ameryka Południowa
Zmiany nie ograniczają się wyłącznie do terytorium Ameryki Północnej. To samo dzieje się Andach.Na zdjęciu widzimy położony na wysokości 5300 metrów lodowiec Chacaltaya. Do niedawna był to najwyżej położony ośrodek narciarski świata.Ale już nie jest – zabrakło śniegu…
Nowa Zelandia
Nowozelandzki lodowiec Franciszka Józefa cofnął się o 1500 metrów.
Zdj. Zanik nowozelandzkiego lodowca Franciszka Józefa.
Europa
Lodowce znikają również w Europie. Zdjęcie pokazuje cofanie się lodowców w Szwajcarskich Alpach.
Już dziś wiele nisko położonych ośrodków narciarskich ma trudności finansowe. Ze względu na postępujące ocieplenie, banki uznały inwestowanie w nie pieniędzy za niecelowe i odcięły dopływ kredytów na te cele. Wiele ośrodków narciarskich zostanie wkrótce zamkniętych.
Wykres pokazuje jak wiele pozostanie z różnych lodowców alpejskich, przy wzroście temperatury.
Rys. Przewidywania zaniku lodowców szwajcarskich – jaki procent lodowca przetrwa przy określonym wzroście temperatury. Widać, że już przy wzroście temperatury o 3°C zniknie większość lodowców. Przy wzroście temperatury o 5°C pozostaną jedynie kilku – kilkunastoprocentowe resztki najwyżej położonych lodowców.
Himalaje, Tybet
To tutaj, nie licząc okolic biegunów, znajdują się największe lodowce na świecie. Aktualnie lodowce te topnieją w tempie ponad 130 kilometrów kwadratowych rocznie. Naukowcy alarmują, że linia śniegu w Tybecie cofa się każdego roku o 100-150 metrów, a w niektórych miejscach nawet o 350 m. Obszary nawodnione kurczą się w tempie 10 procent rocznie. Przewiduje się, że w związku z topnieniem lodowców w Himalajach, do połowy stulecia Chiny stracą 2/3 swoich lodowców.
Lodowiec Gangotri, jeden z największych w Himalajach, ma 27 km3 objętości. Zdjęcie pokazuje coraz szybsze cofanie się lodowca.
Źródło: NASA
Z kolei lodowiec Khumbu cofnął się 5 km od chwili pierwszego wejścia na Mt Everest 50 lat temu. Kiedy lodowiec się roztapia, topniejąca woda w dolinie przy lodowcu tworzy jeziora. Na lodowcu Imja powstało 2 kilometrowe jezioro o 100 metrowej głębokości.
Jezioro Tsho Rolpa w dolinie Rolwaling od lat ’50 XX wieku urosło 6 krotnie.
Zdjęcie: Jezioro Tsho Rolpa, widok na morenę tworzącą tamę blokującą jezioro. Źródło: www.climatechange-gis.co.uk .
Szczególnie podatne na takie powodzie są Nepal i Bhutan. Naukowcy zidentyfikowali dziesiątki jezior, które mogą się rozlać w ciągu następnych lat. Tamę dla wody stanowi czasami słaba ściana skał i zmrożonej ziemi, mogąca zawalić się bez żadnego ostrzeżenia, uwalniając ogromne ilości wody, która runie w dół na wioski w dolinie, niszcząc domy, zabijając ludzi i zwierzęta, wyrywając po drodze skały, drzewa i wszystko, co stanie na jej drodze. Już teraz to niebezpieczeństwo jest bardzo realne Trwają dyskusje, czy ewakuować ludność, czy rozpocząć prace inżynieryjne mające ochronić mieszkańców przed katastrofą. W niektórych miejscach tworzone są odpływy wody pomagające opróżnić jezioro w sposób kontrolowany.
Afryka
Na Kilimandżaro, najwyższej górze Afryki, lodowiec stracił 80% swojej masy.
Rys. Przy zachowaniu obecnego tempa topnienia lodowiec na Kilimandżaro zniknie zupełnie do 2020-2030.
Źródło: NASA
Chociaż część naukowców ma nadzieję, że w tym przypadku będzie inaczej. Dlaczego? Ponieważ temperatury w rejonie Kilimandżaro wzrosły bardzo nieznacznie.
Skąd więc topnienie tego lodowca? Ponieważ tempo topnienia i przyrostu lodowców nie zależy jedynie od temperatury.
Ważnym czynnikiem jest tu także ilość opadów. Większe opady mogą powodować szybsze narastanie lodowca, a więc mimo wzrostu temperatury może on nawet rosnąć. Zmniejszenie opadów będzie powodować jego zanik nawet przy zachowaniu temperatury.
Na zachowanie lodowca wpływają też zachmurzenie i częstość opadów powodująca zmiany w albedo jego powierzchni – jest to szczególnie istotne w rejonach tropikalnych, gdzie mocno świecące słońce może topić powierzchnię lodowca nawet przy temperaturach niższych od zera. O ile dla większości lodowców, także tropikalnych, wzrost temperatury jest czynnikiem decydującym o ich zaniku, to Kilimandżaro jest tutaj raczej wyjątkiem (Cofanie się lodowców-artykuł RealClimate ).
Warto zauważyć, że zanik lodowców zaczął się ponad 100 lat temu wraz ze wzrostem temperatury związanym ze wzrostem mocy promieniowania Słońca trwającym aż do końca lat ’50 XX wieku. Obecny, dalszy wzrost temperatury wywoływany głównie przez zwiększoną ilość gazów cieplarnianych w atmosferze, powoduje dalsze, coraz szybsze topnienie lodowców.
Więcej zdjęć:
Cofanie się lodowców na świecie
Przedstawienie procesu cofania się lodowców od 1850 roku
Opisane przypadki nie są odosobnione. Wręcz przeciwnie. Praktycznie wszędzie na świecie lodowce topnieją w oczach. Zaprezentowany wykres pokazuje średnie tempo topnienia lodowców w ciągu ostatnich 50 lat. Skala z prawej strony pokazuje średni roczny ubytek grubości lodowców, skala z lewej strony skumulowaną rok po roku zmianę grubości lodowców w metrach. Widać stałe topnienie lodowców, w oczy też rzuca się przyspieszanie procesu topnienia począwszy od lat 80tych.
Rys. Topnienie lodowców. Źródło: globalwarmingart .
Tempo topnienia lodowców górskich na całym świecie pokazuje załączona mapa świata z naniesionym tempem zmiany ich grubości. Widać, że lodowce powszechnie znikają. Jedynym miejscem, w którym można zaobserwować narastanie pokrywy lodowej jest północna Europa. Zjawisko to może być związane ze słabnięciem Golfsztromu – ogrzewającego Europę ciepłego prądu oceanicznego.
Rys. Zmiany grubości lodowców na świecie. Brązowe i pomarańczowe koła oznaczają zanik lodowców, Niebieskie koła pokazują lodowce zwiększające swoją grubość. Źródło: globalwarmingart
Niektóre konsekwencje topnienia lodowców prostu mogą być dla nas uciążliwe. Najbardziej oczywistym skutkiem są problemy miejscowości turystycznych, których atrakcją są lodowce. Dotyczy to zarówno kurortów alpejskich, jak i ich odpowiedników na innych kontynentach, np. w Ameryce.
Mieszkańcy kurortów narciarskich na całym świecie są zaniepokojeni zachodzącymi zmianami. Ostatnio zima rozpoczyna się tam 10 dni później i kończy kilkanaście dni wcześniej, niż kilkadziesiąt lat temu. Sezon narciarski skraca się, a zyski maleją…
Lokalne społeczności, których życie jest uzależnione od śniegu, nie mają żadnych wątpliwości, że globalne ocieplenie jest faktem Podejmują więc wszystkie, leżące w zasięgu ich możliwości, działania. Począwszy od energooszczędnych domów i miejskiego transportu opartego o autobusy hybrydowe, po działania uświadamiające i lobbing.
Czytaj więcej:
O wpływie globalnego ocieplenia na narciarstwo
O zmianach klimatu a przemyśle narciarskim
Ale topnienie lodowców ma też znacznie poważniejsze konsekwencje. Rezultatem ich topnienia może być zagrożenie życia lub nawet śmierć milionów ludzi. Dlaczego? Ponieważ w lodowcach znajduje się 75% światowych zasobów wody słodkiej, a na świecie ponad 2.5 miliarda ludzi czerpie wodę właśnie w oparciu o rzeki wypływające z lodowców. Ich stopnienie będzie oznaczać katastrofalne zachwianie dostępności wody. Dowiedz się więcej o zaniku rzek i kryzysie wodnym .
