Jeszcze nie tak dawno temu olbrzymim problemem była emisja tlenków siarki, powodujących smog i kwaśne deszcze. Jak sobie z nimi poradziliśmy? Dopóki nie miały ceny, nikomu nie opłacało się redukować ich emisji, bo to po prostu kosztowało.
Elektrownie i fabryki wyrzucały do atmosfery dwutlenek siarki i tlenki azotu. W atmosferze tworzą one z wodą słaby kwas siarkowy i azotowy. Wraz z opadami atmosferycznymi zanieczyszczenia w postaci kwasów spadają na ziemię i roślinność, dostają się do wód, gleb i płuc ludzi i zwierząt. Kwaśne deszcze uszkadzają igły i liście drzew, co powoduje zakłócenia w systemie ich odżywiania i w bilansie wodnym. Następuje też zakwaszenie gleby. Zmniejsza się wówczas dostępność substancji odżywczych i następuje zwiększenie zawartości szkodliwych dla drzew metali rozpuszczonych w roztworze glebowym. Powoduje to uszkodzenie korzeni i zabicie flory symbiotycznych grzybów, przez co rośliny nie mogą pobrać wystarczających ilości pożywienia. Zmniejsza się odporność roślin na choroby i owady. Ogromne ilości emitowanych związków siarki i azotu doprowadziły w Europie i Ameryce Północnej do poważnego pogorszenia stanu lasów, jak i gleb. W RFN w 1985 r. ponad połowa lasów, o całkowitej powierzchni około 3,8 milionów hektarów, była mniej lub bardziej uszkodzona. To samo dotyczyło połowy lasów w Holandii, 1/3 w Szwajcarii, 1/4 w Austrii. Podobnie było w Polskich Sudetach.
Rys. Mechanizm powstawania kwaśnych deszczy
Kwaśne deszcze powodują również uszkodzenia wapiennych budynków, pomników i zabytków.
Najbardziej dramatyczny jest wpływ tlenków siarki na zdrowie ludzi. W grudniu 1952 roku, niekorzystne warunki pogodowe, do spółki z ruchem ulicznym i masowo używanymi piecykami węglowymi, spowodowały w Londynie powstanie warunków, w których stężenie smogu wzrosło do wyjątkowego poziomu. Widoczność spadła do 5 metrów, ruch samochodowy, kolejowy i lotniczy praktycznie ustał. Zamknięto teatry, gdy mgła na widowniach uniemożliwiła występy. Co było najgorsze, to 3-4 krotny wzrost śmiertelności wśród londyńczyków – w ciągu kilku dni przedwczesną śmierć w trującej mgle poniosło 12 000 osób, znacznie więcej było poważnie chorych.
Rys. Londyński smog z grudnia 1952. Zielona linia (skala z lewej) pokazuje zmiany koncentracji dwutlenku siarki, czerwona linia (skala z prawej) pokazuje liczbę śmierci londyńczyków. Źródło: mvm.ed.ac.uk.
Jedynym pełnym rozwiązaniem problemu zakwaszenia jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza przez zmniejszenie zużycia paliw, poprawa technik spalania i oczyszczania i zakładanie filtrów. Według analizy przeprowadzonej przez OECD w 1981 r. emisja siarki mogłaby być zmniejszona o połowę w ciągu 10 lat, gdyby wykorzystano dostępne wówczas urządzenia do oczyszczania i odsiarczania. Podniosłoby to koszty energii przeciętnie o 3%. Możliwe było też oczywiście silniejsze obniżenie redukcji przy odpowiednio większych kosztach. Ale po co inwestować? Inwestycje oznaczają koszty i utratę konkurencyjności względem innych elektrowni czy fabryk. Przecież trucie powietrza nic nie kosztuje. Pomijając oczywiście niszczenie roślinności (której właściciel elektrowni nie widział na oczy), zabytków (z których właściciel elektrowni nie ma dochodów) i ofiar smogu (za których leczenie czy pogrzeb właściciel nie płaci). Eksternalizacja kosztów w najczystszej postaci.
Sytuacja zmieniła się, od kiedy w Europie i w USA emisja SO2 zaczęła mieć swoją cenę w ciągu 30 lat spadła o rząd wielkości. W Unii wprowadzono normy emisji, a w USA system cap & trade.
Rys. Emisja dwutlenku siarki w krajach 15 „starej” Unii Europejskiej w tyś. ton rocznie.
Im szybciej przedsiębiorstwo redukowało emisję, tym lepiej finansowo na tym wychodziło. Można? Można.
Emisja dwutlenku węgla i ograniczenie zużycia paliw kopalnych jest trudne, ale rozwiązanie jest analogiczne – wprowadzenie ceny za ich spalanie i emisję. Przeczytaj w następnym artykule szczegóły, co zrobić, aby było mniej paliw kopalnych i CO2.
