Zaprezentuję Wam teraz bardzo skróconą wersję najnowszej historii amerykańskiego systemu monetarnego. Chcę pokazać, jak w krytycznych momentach rząd USA radykalnie zmieniał zasady gry, oraz uświadomić wszystkim, że nasz obecny system monetarny jest znacznie młodszy, niż się wydaje.
Podczas kryzysu w 1907 roku rynki ogarnęła panika, a ich zupełnemu załamaniu zapobiegła prywatna interwencja bankiera Johna Morgana, który ocalił system bankowy jako pożyczkodawca ostatniej szansy. Bojąc się powtórki sytuacji bankierzy zaczęli domagać się od rządu nowych rozwiązań.
W 1913 roku powołano do życia system składający się z dwunastu regionalnych Banków Rezerwy Federalnej znajdujących się w głównych miastach USA i zarządzanych przez federalną Radę Gubernatorów w Waszyngtonie. Chociaż brzmi to jak nazwa instytucji rządowej, to w rzeczywistości nigdy nią nie było. Udziały w Banku Rezerwy Federalnej zawsze należały do prywatnych banków będących jej członkami, a więc pozostających poza kontrolą rządu czy społeczeństwa… Z taką sytuacją mamy do czynienia do dzisiaj. To, co nazywamy Rezerwą Federalną – w skrócie FED – jest faktycznie kartelem banków sponsorowanym przez władze federalne, które mają licencję na tworzenie pieniędzy w postaci długu.
Gdy pod koniec lat 20. pękła pompowana przez Rezerwę Federalną bańka spekulacji giełdowych, krach doprowadził do upadku wiele banków. W ciągu trzech lat podaż pieniądza spadła prawie o jedną trzecią. Chociaż Rezerwa Federalna występowała podczas kryzysu w roli pożyczkodawcy ostatniej szansy, to i tak nie zdołała powstrzymać katastrofalnego załamania systemu bankowego.
W 1933 roku nowo wybrany prezydent Franklin Delano Roosevelt zdecydował się na przeciwdziałanie spadkowi podaży pieniądza w bardziej radykalny sposób. By tego dokonać, skonfiskował wszystkie zapasy złota będące w prywatnym posiadaniu i obniżył wartość dolara. Cena złota skoczyła z 21 do 35$ za uncję. Wkrótce potem, wszystkie prawne zobowiązania rządu USA, takie jak na przykład obligacje płatne w złocie, zostały anulowane wyrokiem Sądu Najwyższego. Te działania pokazują, jak w sytuacjach kryzysowych rząd może zmieniać reguły gry i łamać ustanowione przez siebie prawo.
Całość przejętego złota wylądowała w skarbcach banków Rezerwy Federalnej, została przejęta przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy lub została zapisana w „księgach rachunkowych” FED. 261 milionów uncji złota zostało wymienionych na 11 miliardów dolarów. Innymi słowy całość zasobów złota najpotężniejszego i najzamożniejszego kraju na świecie została przejęta za 11 miliardów wydrukowanych „z niczego” dolarów…
Warto wspomnieć o tym, że wspomniana operacja wywołała poważne trudności w magazynowaniu tego całego złota w skarbcach Rezerwy Federalnej. Nic dziwnego… Czy ktoś z Was próbował kiedyś unieść nad głowę 30 kilogramową sztabę złota?
Kres zamieszaniu gospodarczemu jakie powstało po Wielkiej Depresji i po II wojnie światowej miała położyć konferencja w Bretton Woods zorganizowana w 1944 roku, w której uczestniczyli główni członkowie sił sprzymierzonych. Konferencja w Bretton Woods miała stworzyć fundamenty dla odbudowy światowej gospodarki. Z uwagi na to, że Stany Zjednoczone w tym czasie wytwarzały ponad połowę globalnej produkcji przemysłowej, z amerykańskiego dolara uczyniono światową walutę rezerwową.
Wszystkie pozostałe waluty miały ustalony stały kurs wymiany w stosunku do dolara, który z kolei był wymienialny na złoto po kursie 35 dolarów za uncję.
System opracowany w Bretton Woods zainicjował okres prosperity i szybkiego ożywienia gospodarczego. Ale system ten posiadał wadę. Nic z tego, co zostało uzgodnione w Bretton Woods nie mogło zapobiec nieograniczonej emisji pieniądza przez Rezerwę Federalną. W miarę jak rosła podaż dolarów, topniała ilość złota przypadająca na dolara, przez co doszło do sytuacji, w której nie było już wystarczającej ilości złota na pokrycie wartości wyemitowanych dolarów.
W okresie wojny w Wietnamie, Stany Zjednoczone utrzymywały wysoki deficyt budżetowy i zalewały świat papierowymi dolarami.
Francja pod rządami prezydenta Charlesa DeGaulle’a, zaczęła podejrzewać, że Ameryka nie zdoła wywiązać się z porozumień z Bretton Woods zapewniających wymienialność dolarów na złoto.
Po tym jak Francja i inne kraje zaczęły wymieniać swoje rezerwy dolarowe na złoto, amerykańskie zapasy złota zaczęły gwałtownie topnieć.
Wreszcie 15 sierpnia 1971 roku prezydent Nixon definitywnie zakończył okres wymienialności dolara na złoto. Tak właśnie zachowują się rządy w czasie wojny i Stany Zjednoczone nie są tu wyjątkiem. Tym razem jednak miało to wpływ na cały świat, gdyż usunięcie wymienialności dolara zniszczyło podstawy systemu Bretton Woods.
Bez odniesienia wartości dolara do złota, przestała istnieć jakakolwiek fizyczna granica ograniczająca ilość emitowanych dolarów.
Ponieważ wiemy już, że każdy dolar jest oparty na długu, to jak myślicie, co się stało z poziomem zadłużenia USA w momencie, gdy zniknęły zewnętrzne ograniczenia narzucane przez parytet złota? Sprawdźmy to.
To jest wykres amerykańskiego zadłużenia w okresie 1949-2004. Wygląda on jak wszystkie wcześniej prezentowane wykresy wykładnicze, ale zobaczcie jak wykres załamuje się wkrótce po tym, gdy Nixon ogłosił kres wymienialności dolara. Zauważ też, jak gwałtownie wrosło zadłużenie. Ostatnie kilka lat przyniosło najszybciej rosnący poziom długu w całej naszej historii USA i w głównej mierze jest to wynik jednoczesnego prowadzenia dwóch wojen i cięć podatkowych.
Raptowna akumulacja długu nie jest żadnym zagadkowym zjawiskiem, jest to raczej całkiem przewidywalny skutek zlikwidowania wymienialności dolara na złoto. Jak długo ten trend może trwać? Niestety nie ma innej odpowiedzi na to pytanie, jak tylko taka: ten trend potrwa tak długo, jak długo pozwolą na to inne państwa.
Innym powiązanym skutkiem tej sytuacji jest narastanie całkowitej ilość pieniędzy w obiegu. Pamiętaj – wszystkie pieniądze powstają jako dług, tak więc kształt wykresu obrazującego dług federalny powinien być podobny do kształtu następnego wykresu pokazującego ilość pieniędzy w USA w latach 1959-2007. Pierwszą rzeczą, na którą warto zwrócić uwagę jest fakt, że wytworzenie pierwszego biliona dolarów zajęło nam ponad 300 lat, czyli od czasu pierwszych osadników do 1973 roku.
Każda droga, każdy most i każdy sklep w mieście; każda łódź i każdy budynek, od pierwszej kolonii aż do 1973 roku, wszystko to powstało w oparciu o ten bilion dolarów.
A nasz najnowszy bilion dolarów? Został stworzony zaledwie w ciągu 4 i pół miesiąca. Moje pytanie do Ciebie. Co się stanie, gdy będziemy wytwarzać bilion dolarów co 4 tygodnie? 4 dni? 4 minuty? Jak proces ten się zakończy, jeśli nie przez hiperinflację i zniszczenie dolara, a w konsekwencji całego państwa?
Jeśli uporządkujemy te wydarzenia chronologicznie, to zobaczymy, że w 1911 roku utworzono Rezerwę Federalną. Jedyne 20 lat później, w 1933 roku, Stany Zjednoczone przeszły swoistą formę bankructwa, konfiskując obywatelom złoto i przekazując je Rezerwie Federalnej. 11 lat później amerykański dolar dostąpił zaszczytnego miana światowej waluty, która ma pokrycie w złocie, co jednostronnie zlikwidował Nixon 27 lat później.
W efekcie współczesny system monetarny z walutami bez pokrycia liczy sobie dopiero 37 lat. Nie został zaplanowany, lecz powstał jako rezultat kolejnych kryzysów. Niewymienialny na złoto dolar pozostaje popularny jako waluta rezerwowa, jednak nic nie gwarantuje, że utrzyma taką pozycję.
Tylko Stany Zjednoczone mają możliwość, wykorzystując status waluty rezerwowej, pożyczać i drukować dolary, by pokrywać nimi deficyt handlowy. Jeśli jednak dolar w wyniku tego nadużycia straci status waluty rezerwowej, USA będą zmuszone albo zwiększyć eksport by płacić za swój import, albo zaciągać coraz większe długi. Jeśli spowoduje to dalsze osłabienie dolara, inne państwa – by nadążyć i pozostać konkurencyjne – również będą musiały obniżyć wartość swoich walut.
Warunki sprzyjające powstaniu inflacji są więc ewidentne, co będzie tematem następnej części.
Następna część: Kurs na zderzenie – rozdział 10: Inflacja
Poprzednie części:
Kurs na zderzenie – rozdział 1: Trzy przekonania
Kurs na zderzenie – rozdział 2: Trzy E
Kurs na zderzenie – rozdział 3: Wzrost wykładniczy
Kurs na zderzenie – rozdział 4: Problemem jest procent składany
Kurs na zderzenie – rozdział 5: Wzrost kontra Dobrobyt
Kurs na zderzenie – rozdział 6: Czym jest pieniądz?
